Κάθε χρόνο στις 17 Οκτωβρίου, το συναξάριο αναφέρει, εκτός των άλλων εορταζομένων Αγίων και "Μνήμη και του Οσιομάρτυρος Ανδρέου του εν τη κρίσει". Είναι ένας από το νέφος των μη εορταζομένων Αγίων της Εκκλησίας, άγνωστος στους περισσότερους Χριστιανούς ακόμη και σε εμάς του εκκλησιαστικού χώρου, είτε ιερωμένους, είτε ψάλτες. Ο λόγος που γράφω γι αυτόν τον Αγιο είναι επειδή τυχαία βρήκα εδώ κοντά που μένω στην περιοχή Υψωμαθείων, ένα τζαμί ονομαζόμενο KOCA MUSTAFA PASA SUMBUL EFENDI CAMII, το οποίο όμως πριν, επί Βυζαντινών, ήταν Χριστιανικός ναός επ ονόματι αυτού του Αγίου και ήταν το καθολικό φερώνυμης γυναικείας μονής, που εκτός του ναού διέθετε νοσοκομείο, γηροκομείο, σχολεία και άλλους χώρους κοινωνικής προσφοράς.
Ας επεξηγήσω όμως κάποια πράγματα που έψαξα και βρήκα. Κατ΄αρχην ο Αγιος Ανδρέας ο εν τη κρίσει, έζησε κατά τον 8ο μ.Χ αιώνα. Ηταν Μοναχός και ζούσε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Οταν στην Κων/πολη ξέσπασε η μεγάλη και λίαν επώδυνη περίοδος της εικονομαχίας και ειδικά κατά την βασιλεία του Αυτοκράτορα Κων/νου Ε' του επονομαζομένου και Κοπρώνυμου, μετέβη από την Κρήτη στην Κων/πολη γιά να αντιταχθεί στις διώξεις των εικονολατρών. Εκείνη μάλιστα την περίοδο η Κρήτη είχε αποσπασθεί από την διακαιοδοσία της Ρώμης που ανήκε και εντάχθηκε στην δικαιοδοσία της Κων/πολης. Ισως επειδή η Ρώμη ήταν αντίθετη στις διώξεις των εικονολατρών. Επιτέθηκε λοιπόν φραστικά λένε τα συναξάρια στον Αυτοκράτορα σε κάποια έξοδό του από το παλάτι και έτσι θανατώθηκε. Τάφηκε στην περιοχή ονομαζομένη "εν τη κρίσει". Ονομαζόταν έτσι η περιοχή είτε επειδή εκεί έθαβαν τους εκτελουμένους σε θάνατο κακούργους, είτε επειδή υπήρχε μεγάλο κυπαρίσσι (κορμός τεράστιος υπάρχει ακόμα), όπου αποδιδόταν κρίση με μια κρεμάμενη αλυσίδα σε αυτό, σε χρηματικές αντιδικίες πολιτών.
Στο ίδιο λοιπόν σημείο η Αρκαδία, κόρη του Θεοδοσίου του νεωτέρου, έκτισε ναό επ ονόματι του Αγίου Ανδρέα και γυναικείο Μοναστηριακό συγκρότημα. Ο ναός και το όλον συγκρότημα πέρασε από πολλά στάδια. Επαθε πολλές και διαφόρων ειδών καταστροφές, ανακαινίσεις και αναστυλώσεις στο διάβα των αιώνων. Μετά την άλωση συνέχισε να λειτουργεί ως Μονή μέχρι το 1489.
Υστερα επί σουλτάνου Βεγιαζητ Β' ο Βεζύρης Κοτζά Μουσταφά Πασάς την μετέτρεψε σε τζαμί. Μάλιστα λίγο μετά ο Σεϊχης Σουμπουλ Σιναν έχτισε δίπλα Μοναστήρι Δερβίσηδων. Ολα αυτά τα κτίσματα υπάρχουν και σήμερα. Με τεράστιες βέβαια επεμβάσεις. Υπάρχουν σχολεία εντός του τεράστιου περιβόλου. Υπάρχουν νεκροταφεία, τάφοι αγίων του Ισλαμ, διανέμεται συσίτιο και άλλα είδη. Επίσης όπως μου είπε Αγιορείτης μοναχός γνώστης της Κ/πολης, κάτω από τον ναό βρέθηκε και άλλος υπόγειος ναός με Χριστιανικούς τάφους. Εξ άλλου εδώ μετέφερε τα λείψανα του Πατριάρχου Αρσενίου από την Αγία Σοφία η Θεοδώρα Ραούλαινα περί το 1287.
Επίσης εξωτερικά στην πρόσοψη του ναού υπάρχουν δύο τάφοι. Στον ένα εξ αυτών μία πινακίδα γράφει: SIDIKA HATUN (SARI SIDIKA) BIZANS IMPRATORU KONSTANTININ KIZI KATERINANIN MUSLUMAN OLUP SISIKA ADINI ALDIGI VE BURADA MEFUN BULUNDUGU RIVAYET EDILMISTIR. Σε ελεύθερη μετάφραση λέει ότι η SIDIKA, πρώην Κατερίνα, κόρη του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κων/νου, ασπάσθηκε το Ισλάμ και μετονομάσθηκε σε SIDIKA. Αυτό δεν ξέρω αν αληθεύει και σε τι στοιχεία το στηρίζουν.
Από τον συγκεκριμένο χώρο διέρχομαι τακτικά. Γίνονται ευρείας εκτάσεως έργα. Το τζαμί ήταν κλειστό γιά μήνες,αλλά εσχάτως άνοιξε. Εύκολα καταλαβαίνεις όταν βρεθείς στον χώρο, ότι ολόκληρο το συγκρότημα έχει μεγάλη και εν πολλοίς άγνωστη ιστορία. Εξ άλλου και οι διάσπαρτοι σαφώς Βυζαντινοί κίονες το μαρτυρούν. Βέβαια η χρήση τους μάλλον άλλες ανάγκες εξυπηρετούν σήμερα. Ολος ο χώρος πάντως δείχνει πως συνεχίζει με άλλα δεδομένα την μακρά πορεία του. Ιμάμηδες με το κοράνι. Μικροπωλητές με κομποσκοίνια και άλλα μικροπράγματα. Και πιστοί που προσεύχονται είτε μέσα στον ναό, είτε εξω στους τάφους των αγίων τους.
Πήγα και σήμερα ημέρα της εορτής του Αγίου Ανδρέα στον ναό. Δεν είναι μεγάλος σε όγκο ναός. Δείχνει καθολικό μονής. Οι παρεμβάσεις δυστυχώς και στα χρώματα και στο σοβάτισμα δεν είναι και οι καλύτερες. Τέλος πάντων. Ομως οι κίονες είναι σε εξαιρετική κατάσταση και οι σταυροί δεν έχουν καταστραφεί. Πολλά και αναλυτικά στοιχεία όποιος θέλει μπορεί να βρεί και γιά τον ναό και ιστορικά στην Μεγάλη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Ε Δ Ω. Για ακόμη περισσότερα και ειδικά την σχέση του Αγίου με τον σύγχρονό του σχεδόν Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ανδρέα τον Ιεροσολυμίτη και πολλά άλλα, όποιος θέλει μπορεί να βρεί στην εργασία ενός Βασ. Λαούρδα με τίτλο " Ο Αγ. Ανδρέας ο εν τη κρίσει και η Κρήτη την εποχή της εικονομαχίας". Παραθέτω εκτός των παραπάνω φωτογραφιών και ένα μικρό βίντεο από το εσωτερικό του. Αυτά και του χρόνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου